moü

Roma İmperatorluğunda Roman Kollegiyalar, üzvlərinə kömək edən və cənazə xərclərini qarşılayan dərnəklərdir. İslamda Mədinə dövründə hazırlanan ilk konstitusiyada iştirak edən və qəbilələr arası köməkləşməyi ön görən maddələr də bu xüsusiyyətdədir. Səlcuqlular dövründə iş adamları və tacirlərin meydana gətirdiyi "fütüvvet" və "ahılıq" adı verilən biznesmen birlikləri də bu sinif arasında köməkləşməyi təmin etmişdir (Əhməd Tabakoğlu, İqtisad Tarixi, İstanbul 1986, s. 163).
Osmanlılarda lonca təşkilatlarının qurduğu orta və teavün sandıqları ilə biznesmen vəqfləri, biznesmenin qarşılaşdığı maliyyə və ya peşə problemləri həll etmədə təsirli olmuşdur (Tabakoğlu, a. ç. ə., s. 414).

Günümüz mənasında sığortaçılıq ilk olaraq İtaliyada dəniz sığortaçılığı olaraq on dördüncü miladi əsrdə ortaya çıxdı. On səkkizinci əsrdə böyük sərmayə şirkətləri qurulunca, buna paralel olaraq böyük və professional sığortaçılıq firmaları inkişaf etdi. Zaman içində xüsusi sığorta şirkətləri yanında, dövlət əliylə icra edilən sosial sığorta təşkilatları ortaya çıxdı.

Sığorta ümumiyyətlə ikiyə ayrılar: Köməkləşmə sığortası və satış məqsədli sığorta.
1. Köməkləşmə sığortası: Birdən çox adamın müəyyən bir pul ödəyərək, bunların bir fondda yığılıb ticarət işində və məhsuldar investisiyalarda istifadə məqsədiylə meydana gətirdikləri sosial sığortalar bu qrupa girər. Belə bir sığortanın bütün mükafatları və gəlirləri, ortaqları arasında sığorta müqaviləsinə uyğun olaraq paylanır.

Xəstələndiklərində müalicə xərcləri, təqaüdçülüklərində təqaüdçü maaşı, ölümlərində dul qalan yoldaşlarına və kiçik uşaqlara maaş bağlanması bu köməkləşmənin əhatəsinə girər. Hər sığorta üzvü bir növ inan şirkəti ortağı kimidir. Sığortadan öz ödədiyi mükafatlardan və bunların gəlirlərindən çoxunu götürdüyü təqdirdə digər ortaqlar bu çoxluğu ona vergi etmiş, özünün, yoldaş və uşaqlarının maaşının sona çatmasıyla, sığortadan payını götürə bilməməsi halında isə, bu çoxluğu digər ortaqlara buraxmış sayılar.

İndiki vaxtda Təqaüdçü Sandığı, Sosial sığortalar Təşkilatı və ya Bağkur kimi quruluşlar işləyiş formaları islah edilərək bu qrup içində yer/yeyər ala bilərlər. Digər tərəfdən müəyyən adam, quruluş və ya peşə sahiblərinin öz aralarında bənzər köməkləşmə sandıqları qurmaları da mümkün və caizdir.

Quran və sünnədə bu növ ictimai köməkləşməyə təşviq edən nasslar vardır. Allah Təala belə buyurar: (Yusuf) dedi: “Yeddi il bacardığınız qədər əkin. Biçdiyinizi isə, yeyəcəyiniz az bir miqdar istisna olmaqla, sünbüldə saxlayın. (Yusuf, 12/47)
"Yaxşılıqda və Allahdan çəkinmədə bir-birinizlə köməkləşin; günah və düşmənlikdə köməkləşməyin " (əl-Maidə, 5/2). Peyğəmbər (s.a.s) belə buyurmuşdur: "Mən möminlərə özlərindən daha yaxınım. Hər hansı bir mömin ölər və arxasında mal buraxsa; bu, mirasçılarına aiddir. Bir borc buraxsa, mənə gətirin, çünki mən onun mevlasıyım" (Əhməd b. Hənbəl, II, 334, 335); Peyğəmbər (s.a.s) Bəni Nadir Xurmalarını satar və ailəsinin bir illik yeməyini ayırardı" (Buxari, Nafakat, 3; Müslim, Cihad, 50). Peyğəmbər (s.a.s) malını vəsiyyət etmək istəyən bir səhabəyə üçdə birini vəsiyyət etməsini və geri qalanı varisinə buraxmasını bildirmişdir (Buxari, Cənaiz, 36; Müslim, Vasiyyə, 5; Tirmizi, Cənaiz. 6).
Səleme İbnül-Akva (r.a)dan rəvayətə görə, Həvazin səfərində mücahidlərin azuqəs tükənmişdi,onlar dəvələrini kəsib yemək üçün Peyğəmbərdən (s.a.s) icazə istədilər. Buna icazə verildiyini eşidən Ömər (r.ə), miniksiz mücahidlərin çox daha böyük çətinliyə düşəcəklərini düşünərək, vəziyyəti Allah elçisinə ifadə etdi. Peyğəmbər (s.a.s) hər kəsin geri qalan azuqələrini gətirməsini əmr etdi. Azuqələr qarışdırıldı və Rasulüllah (s.ə.s) xeyr və bərəkətlə dua etdi. Sonra bu azuqələr səhabələrə paylandı. Bu paylama işinə "Nahd" yəni "ortaq isitfadə" deyildi (bax. Buxari, Şərikə, 1; Müslim, Fezailü's-Sahabə; Malik, Muvatta', Sifətin-Nəbi, 64).

2. Yanğın, sel, qəza və bənzəri risklərə qarşı qurulan ticarət sığortaları: sığorta termini daha çox bu ikinci bənd üçün istifadə edilər. Bu növ sığorta təxminən iki əsr əvvəl İslam aləmində eşidilmişdir. O dövrdə mərkəzi Avropada mövcud olan sığorta şirkətlərinin nümayəndələri, dəniz kənarında yerləşən bəzi İslam şəhərlərində olub, Avropaya gedən gəmilərlə daşınan malların sığortasını etməyə başlamış və İslam ölkələrində bəzi ortaqlarda təmin etmək surətiylə orada da yerləşmişlər. Bu növ sığortanın lehində və əleyhində iki görüş ortaya çıxmışdır. Çağımız İslam alimlərindən Mustafa əz-Zərka, Məhəmməd Abduh, Şeltut və Məhəmməd əl-Behiyy, sığorta şirkətinin bir köməkləşmə şirkəti olduğunu və buna görə də sığortanın İslama görə qanuni olması lazım olduğunu söyləmişlər. Bunlardan Məhəmməd əl-Behiyy belə demişdir: "Sığorta əqdi bir satış əqdi deyil, zərər çəkmiş olan kəslərin çətinkilərini yüngülləşdirib onlara kömək əlini uzatmaq üçün edilən bir köməkləşmə və həmrəylik əqdidir.

İstər mal, istər həyat sığortası olsun, həmrəylik və köməkləşmədən başqa bir şey deyil. Məsələn, kəndli davarlarını; tacir, ticarət malını; ev sahibi, evini, avtomobil sahibi, avtomobilini sığorta etdirir. Çünki zərərə girmənin çətin olduğunu, tək başına zərər yükünü qaldıra bilməyəcəyini, ancaq başqasının köməyi ilə bu yükün yüngülləşəcəyini bilir. Həyat sığortası etdirən kimsə də həyatını qorumaq üçün sığortaya baş vurur. Əcəlin Allahın əlində olduğunu, zamanı gəlincə onu kimsənin geri buraxa bilməyəcəyini bilir. Sığortaya müraciət etməkdəki məqsədi, erkən öldüyü təqdirdə ailə fərdlərinə bir kömək qaynağı təmin etməkdir" (əl-Behiyy, əl-Fıkhul-İslami və Tətavvuruhü, s. 462). Məhəmməd Hamidullah və bəzi İslam alimləri də dövlətin təşkil edəcəyi ictimai köməkləşmə xüsusiyyətli sığorta anlayışını mənimsəyər və bunun Peyğəmbər (s.a.s) ilə Ömər (r.a) dövründə tətbiq izlərindən danışarlar. Bu görüşə görə ictimai köməkləşmə tək ağır risklərdə ola bilər.
İslamın doğuşu əsnasında xəstəliklərin müalicəsi əhəmiyyətli bir xərc tələb etmədiyi kimi; evi ailə rəisi öz əliylə tikər, hətta vəsaitin əhəmiyyətli bir hissəsinə pul da verməzdi. Belə bir cəmiyyətdə xəstəliyə və yanğına qarşı bir sığortaya ehtiyac duyulmaması təbiidir. Buna qarşılıq əsirlik və insan öldürməyə qarşı ictimai kömək gerçək bir ehtiyac idi. Buna görə Hicrətin birinci ilində Mədinə Dövləti konstitusiyasında bu ictimai həmrəylik fonduna "Maakıl" deyildi. Maakıl sistemi Mədinədəki Ərəb qəbilələrinin Peyğəmbər tərəfindən yenidən təşkilatlandırılması ilə birlikdə nizamlı bir şəkil almışdır. Çünki bir kimsə döyüşdə əsir düşsə, onun qurtarılması üçün fidyə, öldürmə və yaralamalarda isə diyet ödənməsi lazım idi. Bunların miqdarları çox vaxt əsir və günahkarların ödəmə gücünü aşırdı. Peyğəmbər (s.a.s) bu vəziyyəti həll etçək üçün qarşılıqlı köməkləşmə əsasına söykənən “maakıl” sistemini qurdu. Buna görə, bir qəbilənin mənsubları qəbilə büdcəsi üçün pul köməyi edəcək; buna qarşılıq, ödəmə gücünü aşan bir təzminatla qarşılaşsa bu büdcədən kömək gözləyəcəkdi. Hətta qəbilə büdcəsi də kafi olmazsa digər qohum və qonşu qəbilələr onların köməyinə gələcək idi. Daha sonra “maakıl” sistemi Ömər (r.a) tərəfindən inkişaf etdirilmiş; insanların sahib olduğu peşələr əsgəri, mülkü, administrativ xüsusiyyətlərinə və ya müxtəlif bölgələrə görə bir tənzimləmə edilmişdir. Azad, yetkin insanlardan ibarət olan “maakıl” siyahısı dəftərə yazılınca, bunlara "Divan" adı verildi. Bəzi müəlliflər divan tətbiqinin Peyğəmbər (s.a.s) Müstalik oğulları gazasından sonra, qənimətlərdəki dövlət hissəsi olan xumsu (beşdə bir) idarə etmək üzrə Mahmiye min Cezi təyin etməsiylə başladığını söyləyərlər.

Sığorta prinsip olaraq hər bir adamın yükünü azaltmaq məqsədiylə mümkün olduğu qədər çox kimsə üzərinə bir tək adamın yükünün paylanması deməkdir. Belə bir köməkləşmə təşkilatı, meydana gələcək sərmayə təcrübəsini ticarət işində istifadə edə bilər. Təmin edilən gəlirlər artıqca, artıq sığorta mənsubları mükafat ödəməkdən azad tutula biləcəyi kimi, özlərinə dövr sonlarında qazanc paylanması belə ola bilər. İşdə belə bir köməkləşmə təşkilatına mükafat ödəyərək üzv olan kimsə, qarşılaşacağı yanğın, sel fəlakəti, yol qəzası kimi hər növ risklərə qarşı sığortalı sayılar. Ancaq sığortalanılanların ödədiyi mükafat nisbətinə görə qazancdan pay almadıqları sərmayə sığortaları bir növ şans oyunu xüsusiyyəti daşıdıqları üçün, İslamda xoş görülməmişdir" (Məhəmməd Hamidullah, a. ç. ə., s. 201, 202). Sığorta Əqdının İslam Dünyasına Girməsi və bu mövzuda edilən ilk araşdırma: Günümüz İslam hüquqçularından əvvəlki nəsil içində, sığorta mövzusunu və bunun İslami hökmünü ilk araşdıran hüquqçu İbn Abidin (ö. 1252/1836) olmuşdur. Çünki sığorta üsulu hicri on üçüncü yüz ilə qədər şərq ölkələrində bilinmirdi. Bu yüz ildə Avropa sənaye inkişafına paralel olaraq şərq ilə qərb arasındakı ticarət bağı gücləndi. Bu vaxt idxalatla əlaqədar müqavilələri etmək üzrə İslam ölkəsində olan xarici ticarət nümayəndələri vasitəçiliyi ilə Avropadan idxal edilən malların sığortalanılması yoluyla bu müəssisə İslam dünyasına girmiş oldu.
Bu nümayəndələr idxal ediləcək mallar üzərinə edilən dəniz sığortasından başlayaraq sığortanı İslam ölkələrinə gətirmiş oldular. İbn Abidin sığorta əqdını "Kitabül-Cihad" hissəsində və "Müstə'man (xarici qeyri müsəlman)" mövzusu içində araşdırmışdır. Çünki bu əqdi edən xarici qeyri müslim tacirlərə bu ad verilər. İbn Abidinə görə dəniz vasitələri ilə nəql əsnasında həlak olan əşyanın kompensasiyası üçün edilən dəniz sığortası caiz olmayıb, aşağıdakı üç səbəbdən ötəri, həlak olan sığortalı malın əvəzini almaq caiz deyil.

1.Sığorta əqdi şər'an gərəkli olmayan bir şeyi borclanmaqdır. İslamda bir şeyi kompensasiyalı öhdəçilikli tutua bilmək üçün, dörd kompensasiya səbəbindən birinin olması lazımdır.a. Zərərin haqsız bir hərəkətlə olması. Öldürmə, dağıtma və yandırma. b. Malın tələfinə səbəb olmaq. Ümumiyə aid bir yola icazəsiz olaraq çuxur açmaq və bura düşən bir insan və ya heyvanın tələfinə səbəb olmaq kimi. c. Əmanət sayılmayan şeyə əl qoymaq. Qəsb, oğurluq, satılan malın satıcının əlində ikən tələf olması kimi. d. Kəfalət müqaviləsi etmək. Sığorta şirkəti, meydana gələn zərəri nə haqsız bir hərəkət ilə meydana gətirmiş; nə malın tələfinə özü səbəb olmuş; nə zərərə uğrayan mala əmin sifətiylə əl qoymuş və nə də bu zərərə zamin olmuşdur. 2. Sığorta əqdi, ödəniş qarşılığı əmanətçilik edənin, əmanət buraxılan mal həlak olunca, bu malı kompensasiya etməsi xüsusiyyətində də deyil. Çünki mal sığorta şirkətinə təslim edilməmiş olub, bəlkə gəmi sahibinin əlindədir. Ancaq gəmi sahibi eyni zamanda sığortalayan vəziyyətində isə, bu təqdirdə əmanətçi deyil ortaq işçi (müştərək əcr) olar. Əmanətçi və ya ortaq işçi isə qaçınılması mümkün olmayan zərəri kompensasiyala öhdəçilikli tutulmazlar.

Ölüm, yanğın və batma kimi. 3. Sığorta, zərərə məruz qalmanın kompensasiyası qabilindən deyil. Çünki aldadanın zərər riskini bilməsi; aldadılanın isə bunu əvvəldən bilməməsi lazımdır. Sığorta şirkəti taciri aldatmağı nəzərdə tutmaz; məsələn, bir gəminin dənizdə batıb batmayacağını əvvəldən bilinə bilməz. Ancaq, sığorta şirkəti və sığorta etdirən tacir oğurluq, yol kəsmə kimi yol riskini əvvəldən bilirsə, sığortanın zərəri kompensasiyası caiz olar. Lakin sığorta əqdi buna tam olaraq uymaz. Məsələn, bir kimsə digərinə bu yoldan get. Əgər malın qəsb edilsə mən kompensasiya edəcəyəm" desə; zərər meydana gəlirsə, kompensasiya etməsi lazımdır. Çünki bu vəziyyətdə, mal sahibi ilə kəfalət müqaviləsi etmiş olar (İbn Abidin, Rəddül-Muxtar, Misir, t. y., III, 273 vd. İstanbul 1985, IV, 170 vd.; əz-Zühayli, əl-Fıkhul-İslami və Ədillətüh, Dimaşk 1405/1985, IV, 443 vd.). İbn Abidinin sığortaçıdan təzminat almanın caiz olmadığı fikirini söykəndirdiyi əsas, bundan ibarətdir. Yekunlaşdırsaq, sığortaçı bu əqd ilə, borclu olmadığı bir şeyə borclanmaqdadır. Təməldə o, özünə bir şey əmanət (vedia); ariyet və ya kirayə əqdi ilə buraxılan kimsə kimidir. Bunların isə qəsdi, qüsur və ya laqeydliyi olmadan meydana gələcək zərəri kompensasiya məsuliyyəti yoxdur. Burada kompensasiya məsuliyyəti əqdə qeyd olunmayıbsa belə, bu şərt etibarlı olmaz. Digər tərəfdən müsəlmanın xarici ölkədəki bir sığorta şirkəti ilə əqd etməsi İbn Abidin tərəfindən caiz görülmüşdür. Buna görə, müsəlman bir tacir, darul-harpteki bir sığorta şirkəti ilə müqavilə etsə, tələf olan malının sığorta əvəzini, darul-İslamda sığortaçının vəkilindən götürsə bu mümkün və caiz olar. Çünki darul-harpdə hərbi ilə edilən belə bir əqd, nəticə doğurmaz; sığorta əvəzini onun razılığı ilə almış sayılar. Bir müsəlman darul-harpə bir qeyri müslimlə ortaqlıq təsis etsə, sığorta əməliyyatlarını bu qeyri müslim etsə, zərər halında, İslam ölkəsinə göndərilən sığorta əvəzini müsəlman ortağın alması caiz olar. Çünki sığorta əqdi darul-harpdə və iki hərbi arasında edilmiş sayılar. Onların malı öz istəkləri ilə müsəlmana göndərilmiş olar (İbn Abidin, a. ç. ə., IV, 170).

Sığorta ilə əlaqədar yeni bir fətva Məkkə şəhərində 4. 4.1397/1977 tarixində, Abdullah b. Humeydin başçılığında Məhəmməd Əli əl-Harekan, Əbdüləziz b. Əsas, Məhəmməd b. Abdillah əs-Sabil, Saleh b. Asimeyh, Məhəmməd Rəşid Qabanı, Mustafa əz-Zerka, Məhəmməd Rəşidi, Abdülkuddüs əl-Haşimi ən-Nedvi və Əbu Bəkir Gümidən ibarət olan/yaranan fiqh heyəti, sığorta mövzusunu araşdırmış və heyət Mustafa əz-Zərka xaric, sığortanın bütün növlərinin caiz olmadığına qərar vermişdir. Bu qərarın xülasəsi belədir: 1. Sığorta əqdi qərarı (riskli aldanma) əhatə edər. Çünki sığortalı dəfə nə qədər pul verəcəyini və nə qədər sığorta əvəzi alacağını bilmir. Bəlkə bir iki kredit mükafat ödədikdən sonra, zərər meydana gəlir və sığortalı malın bütün əvəzini alar. Bəlkə də bütün kreditləri ödədiyi halda, malı həlak olmadığı üçün heç bir şey ala bilməz. 2. Sığorta, qumarın bir növüdür. Çünki sığorta şirkətinin, meydana gələn zərərdə heç bir rolu yoxdur. Buna baxmayaraq mal həlak olsa sığorta əvəzini verməkdədir. 3. Sığorta çoxluq və nəsiyə ribasını əhatəsinə alır. Çünki sığorta, sığortalıya ödədiyi mükafatlardan çoxunu versə çoxluq ribası və pul mübadələsinin vədəli olması üzündən də nəsiyə ribası söz mövzusu olar. 4. Sığorta əqdində əvəzsiz olaraq başqasının malının alınması söhbət mövzusudur. Bu da; "Ey iman edənlər, mallarınızı aranızda haqsız yerə yeməyin" (ən-Nisa, 4/29) ayətinin qadağan əhatəsinə girər. Nəticə olaraq sığortanın hökmü üzərində bunlar deyilə bilər: İslam hüququnda müqavilə tipləri məhdudlaşdırıcı bir şəkildə vəhy və Sünnələ təyin olunmamışdır. Nasslarda təyin olunan əqd tipləri yanında "əqd sərbəstliyi" prinsipi etibarlıdır. Ancaq edilən əqd və müqavilənin əhatəsi, İslamla ziddiyyət təşkil etməməlidir. Bu mövzuda bu hədislər ümumi tənzimləməni edər: "Müsəlmanlar öz aralarında təyin etdikləri şərtlərə tabe olarlar. Ancaq halalı haram, haramı halal edən şərt müstəsnadır" (Buxari, İcarəyə, 14; Əbu Davud, İcarəyə, 12; Tirmizi, Əhkam, 17); Allahın kitabında olmayan hər şərt batildir" (Nəsəi, Boşanma, 31; Cadu', 85). Bu vəziyyətə görə, ticari məqsəd xaricində üzvlərinin qarşılaşacağı, tək başına öhdəsindən gələ bilməyəcəkləri çətinlik və fəlakətlərin yükünü paylaşmaq və ya mənsublarına müalicə, məskən, təqaüdçü maaşı kimi imkanlar təmin edən köməkləşmə təşkilatlarının qanuni olduğunda şübhə yoxdur. Ancaq bu kimi köməkləşmə təşkilatlarının öz iç bünyəsindəki işləyişinin də İslami ölçülərə görə təşkil edilməsi lazımdır. Belə bir sandıq və ya təşkilatın üzv mükafat və haqqlarından ibarət olan ana pulunun işlədilməsi, ticarət və sənaye investisiyalarında yatrım mümkün və caizdir. Beləcə, üzvlərinə daha yaxşı imkanlar təmin etməsi reallaşar. Ancaq ana pulu işlətməyə gərək olmadan, mövcud mal varlığından üzvlərin faydalandırılması da mümkündür. Üzvlərin faydalanma miqdar və müddətləri əvvəldən bilinmədiyi və ya təyin olunmadığı ya da ailədən ailəyə fərqlilik göstərdiyi üçün, belə bir sığorta əqdinin "fasit inan şirkəti" xüsusiyyətində olması lazımdır. Burada hər üzv gerçəkdə təşkilata ödədiyi cəmi mükafat qədər ortaqlıq hissəsinə sahib olub, qazanc və zərərə də bu nisbətdə qatlanar. Ancaq sığortadan öz cəmi hissəsindən daha çox pay alması halında digər pay sahibləri bu çoxluğu ona vergi vermiş sayılarlar, beləcə qarşılıqlı köməkləşmə və vergiləşmə yoluyla sığorta şirkəti varlığını davam etdirmiş olar. İştirakçılar belə bir sistemə girməklə bu olabiləcək nəticələri də əvvəldən qəbul etmiş olarlar. Bəzən də cəmiyyət fərdləri özbaşına, dövlətin təşkil etdiyi belə bir təşkilat əhatəsinə girmiş olarlar. Sığorta sisteminin öz iç işləyişində İslamla ziddiyyət təşkil edən əməllər olmadığı müddətcə, iştirak paylarının fərqli olması və ya fərqli təzminat alışlarının reallaşması nəticəsini dəyişdirməz. Bunun dəlili muvalat əqdi ilə “maakıl” sisteminin İslamda qanuni sayılmasıdır.
l. Muvalat əqdi: Bu əqd, ailəsi bilinməyən, yetim bir uşağın, başqa biri və ya özünü baxıb yetişdirən kimsə ilə bu şəkildə razılaşmasıdır: Qarşı tərəf uşağın əqdlə vəlisi olacaq; uşaq təzminat tələb edən bir cinayət törətsə bu təzminatı, himayə edən ödəyəcək. Buna qarşılıq da uşaq irəli ki həyatında varis buraxmadan ölsə ona varis olacaq. Burada, yetim uşaq ömür boyu təzminatı tələb edən bir cinayət törətməməsi halında, himayə edən onun mirasını əvəzsiz olaraq alan, diyet ödəmək məcburiyyətində qalar və o uşağın varisi də olsa, ödədiyi diyet qarşılıqsız qalacaq. 2. Maakil sistemi. Diyet təzminatı ilə öhdəçilikli ola bilən müəyyən qismlər və ya bir divana üzv olan kəslər də öz paylarına düşən təzminatı bir əvəz qarşılığında ödəməzlər. Daha sonra bu təzminat paylarını cinayət günahı işləyənə rücu etmək surətiylə alma imkanı da tapılmaz. Divan üzvlərinin aylıq və ya illik olaraq əvvəldən bir iştirak payı ödəmələri halında, günümüzdəki köməkləşmə sığortalarının bənzəri reallaşmış olar. Ömər (r.a) dövründə belə bir tətbiqin başladıldığını yuxarıda ifadə etmişdik. Ancaq bir adam və ya şirkətin qazanc məqsədiylə qurduğu yanğın, sel, qəza vs. sığortalar gərək ana pulun işlədilməsindən doğan gəlirin iştirakçılara əks etdirilməməsi və gərəksə qəza olmaması halında ödənən mükafatların qarşılıqsız qalması üzündən köməkləşmə sığortalarından fərqli quruluşa malikdir. Çünki burada sığortalı hər il, sığorta şirkətinə müəyyən bir məbləğ ödəyər. Malı, bir fəlakət nəticəsində tələf olsa əvəzini şirkətdən götürər. Beləcə qumar oynayan kimsə kimi qazanmış olar. Əks halda isə şirkətə ödədiyi kreditlər boşa getmiş olar. Başqa bir baxımdan riba əməliyyatı reallaşar. Çünki verdiyindən daha çoxunu al/götürmə məqsədiylə sığorta şirkətinə pul yatırdılar. Digər tərəfdən belə bir sığorta şirkəti bütün iştirakçıların ortaqlığı ilə qurulduğu təqdirdə "köməkləşmə sığortası" halını ala bilər. Bu təqdirdə əldə ediləcək gəlir bütün ortaqlara aid olacağı üçün bu, mümkün və caiz olar. Necə ki Sudanda qəza sığortası məcburi hala gətirilincə Hartumlu şoferlər öz aralarında bir köməkləşmə sığortası qurmuşlar, həm sığortalı və həm də sığortaçı olmuşlar (bk. əz-Zerka-en-Neccar, İslama Görə Faizsiz Bank, İnkişaf və sığorta, Terc. Hayreddin Karaman, İstanbul 1976, s. 216). Ancaq bu şəkildə köməkləşmə sığortaları reallaşana və ya Dövlətin mütəşəkkili ilə ticarət məqsədi xaricində ümumi bir sığorta sistemi meydana gələnə qədər, zərurət olan vəziyyətlərdə sığorta mübah hala gələr. Bu təqdirdə də öz iç bünyəsində ana pulunu işlətmədə İslami üsullara uyğun gələn sığorta seçilməlidir. Bununla birlikdə, küfr diyarında qurulmuş bir sığorta şirkətindən təzminat alına biləcəyi kimi; Əbu Yusuf və İmam Məhəmmədə görə, İslam hökmləri tətbiq olunmayan bir ölkədə qeyri müslimlərin və ya irtidat əhlinin qurduğu bir şirkətdən sığorta təzminatının alınmasında da bir qorxu yoxdur.